Ngành Dệt may

Dệt may, một trong những ngành công nghiệp lớn nhất Việt Nam (hơn 2 triệu nhân công làm viêc tại các doanh nghiệp, phần lớn là doanh nghiệp nhà nước tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ - 58% và đồng bằng sông Hồng – 27%) có tiềm năng xuất khẩu lớn: hơn 65% sản xuất được xuất khẩu sang thị trường Mỹ và phần còn lại chủ yếu xuất khảu sang EU và Nhật Bản.

Xuất khẩu hàng dệt may có tốc độ tăng trưởng ổn định trong suốt giai đoạn 2005 – 2008 (trung bình hàng năm +32%) và giảm mạnh năm 2009  (-10%) do cầu giảm (và giá giảm) sau khủng hoảng kinh tế. Việc tăng giá nguyên liệu và lãi suất cho vay cũng góp phần làm giảm năng lực cạnh tranh của ngành này. Khó khăn trong xuất khẩu sang thị trường EU và Mỹ đẩy các nhà sản xuất Việt Nam phải tìm đến các thị trường nhỏ hơn như Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Đông, Châu Phi và Đông Âu. Do việc giảm thuế quan mà Nhật bản áp dụng theo FTA giữa ASEAN và Nhật Bản, năm 2009 xuất khẩu dêt may sang thị trường Nhật tăng 25%. Hiệp định FTA với ASEAN có thể sẽ làm giảm sự tăng chi phí nguyên liệu nhập khẩu từ Nhật bản và Hàn quốc.

Ngoài sự bất ổn quốc tế, ngành này cũng phải đối mặt với những thách thức mới về phía xuất khẩu, trong tương lai gần, sự thâm nhập gia tăng của các sản phẩm từ Trung Quốc, Ấn độ, Pakistan và Bangladesh sẽ có thể là thách thức quan trọng nhất đối với Việt Nam.

Ngoài các lợi thế khác, ký kết FTA sẽ giảm mức thuế quan hiện nay 12% EU áp dung đối với hàng dệt may xuất khẩu của Việt Nam xuống còn 0%. Cụ thể, điều này sẽ có lợi đối với 5 sản phẩm dẫn đầu xuất khẩu của Việt Nam (bộ vest nữ - 285 triệu, bộ vest nam - 233 triệu USD, áo khoác nam - 211 triệu, áo khoác nữ - 207 triệu và áo len - 166 triệu). Dựa trên số liệu năm 2009, việc cắt giảm thuế quan của EU sẽ giúp tăng xuất khẩu của 5 sản phẩm xuất khẩu dẫn đầu nói trên, trung bình hơn 20%.

Ngành Giầy dép

Ngành sản xuất giầy dép (trên 500 doanh nghiệp, 1 triệu nhân công) chiếm 40% tổng giá trị sản xuất công nghiệp và trở thành ngành xuất khẩu chiến lược của Việt Nam (10% kim ngạch xuất khẩu, Việt Nam là một trong 10 nhà xuất khẩu hàng đầu thế giới).

Ở EU, Việt Nam là nhà xuất khẩu quan trọng thứ hai sau Trung Quốc (4,5 tỷ USD năm 2008; năm 2009 xuất khẩu đạt 3,6 tỷ USD giảm 20%; Trung Quốc xuất khẩu 10,5 tỷ, Ấn Độ và Indonesia mỗi nước khoảng 1,5 tỷ); xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu tập trung vào giầy da chất lượng cao (48%, 2,3 tỷ USD năm 2008) và giầy thể thao cho các thương hiệu giầy của Mỹ và EU; gần đây một số nhà sản xuất Việt Nam đã bắt đầu tập trung vào nhu cầu nội địa bằng cách đầu tư thành lập các phòng thiết kế mẫu chuyên nghiệp. Thị phần nhập nhẩu tại EU của giầy dép Việt Nam trong tổng lượng giầy dép nhập khẩu giai đoạn 2004 – 2008 theo hình chữ U (11% năm 2004, 9,3% năm 2006 và 10,5% năm 2008). Sự suy giảm năm 2005 và 2006 có thể là kết quả của thuế chống bán phá giá mà EU áp dụng đối với giầy mũ da (thậm chí là dù thuế chống bán phá giá được áp dụng chỉ từ năm 2006 nhưng tác động tiêu cực của nó đã phát sinh ngay từ khi có tin về vụ kiện năm 2005); trong giai đoạn này Việt Nam chuyển một phần xuất khẩu giầy da sang Mỹ. Tuy nhiên, trong cùng thời kỳ, Trung Quốc và các đối thủ cạnh tranh khác đã tăng thị phần ở EU (Trung Quốc: từ 12,1% năm 2004 lên 21,1% năm 2009; Ấn Độ +0,6%, Indonesia +0,5%) năm 2009 khủng hoảng kinh tế tác động nhiều đối với hàng xuất khẩu Việt Nam hơn hàng xuất khẩu Trung Quốc (Việt Nam: -1.1% thị phần, Trung Quốc: +1,5% thị phần).

Xuất khẩu giầy da Việt Nam nhạy cảm với các cú sốc bên ngoài hơn xuất khẩu của Trung Quốc: điều này được khẳng định bởi xu hướng xuất khẩu từ 2006 đến 2009 sau khi áp dụng thuế chống bán phá giá. Mức thuế quân bình quân gia quyền EU áp dụng đối với giầy dép nhập khẩu từ Việt Nam là 12,4%: tuy nhiên, thuế nhập khẩu giầy da gồm cả thuế chống bán phá giá là 17%.

Mất thị phần và mức độ nhạy cảm của hàng xuất khẩu đối với các cú sốc bên ngoài làm cho việc ký kết FTA trở nên đặt biệt quan trọng đối với xuất khẩu giầy dép Việt Nam: trong mô phỏng SMART (Ngân hàng thế giới), xuất khẩu các loại giầy dép khác nhau sẽ tăng từ 7 đến 21%; cần cộng thêm 14-16% do hết hạn áp dụng thuế chống bán phá giá.

Ủy ban Tư vấn về Chính sách Thương mại Quốc tế - VCCI

• Việt Nam đang đề xuất điều chỉnh danh mục gạo thơm để xuất khẩu vào EU
• Gia tăng xuất khẩu sang thị trường Bắc Âu: Những quy định doanh nghiệp cần lưu ý
• Thực hành tốt về quyền trẻ em, hàng xuất khẩu có nhiều lợi thế
• Khai thác thị trường nông sản châu Âu: Thích ứng tiêu chuẩn mới
• Hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, thực phẩm sang thị trường châu Âu