FTA

Phân tích tác động của FTA Việt Nam - EU đối với một số ngành có sản phẩm nhập khẩu của Việt Nam

27/03/2011    1077

Ngành công nghiệp Ô tô

Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn sơ khai với khoảng 25,480 ô tô được sản xuất năm 2009. So với 13.790.994 ô tô sản xuất tại Trung Quốc cùng năm này, rõ ràng ngành công nghiệp ô tô vẫn chưa đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển công nghiệp của Việt Nam.

Đối với ngành công nghiệp ô tô, việc cắt giảm thuế quan và các hàng rào phi thuế quan từ phía Việt Nam sẽ có tác động mạnh đối với nhập khẩu thiết bị từ Châu Âu nhưng chỉ có tác động hạn chế đối với lượng FDI.

Đối với việc nhập khẩu, do chi phí vận chuyển và vị trí địa lý gần nhau của các đối thủ cạnh tranh sản xuất ô tô, giảm thuế quan sẽ không làm tăng đáng kể nhập khẩu các sản phẩm ô tô lắp ráp từ châu Âu, bởi lợi ích của việc cắt giảm thuế quan có thể bị vô hiệu hóa bởi chi phí vận chuyển quá cao. Điều này không đúng đối với nhập khẩu thiết bị và phụ tùng lắp ráp mà trong một số trường hợp có thể được nhập khẩu số lượng lớn từ các nhà sản xuất châu Âu. Thực tế, mức độ biến động giá của các sản phẩm thiết bị và phụ tùng lắp ráp rất cao và giảm thuế quan về mặt lý thuyết sẽ tác động lên xuất khẩu. Mặt khác, không có một ngành sản xuất nội địa cạnh tranh và không có các nhà đầu tư châu Âu tại Việt Nam có nhu cầu lắp ráp thiết bị thì ngay cả giảm thuế cũng sẽ chỉ có tác động hạn chế tới nhập khẩu.

Đối với thiết bị lắp ráp, yếu tố thực sự ảnh hưởng đến cầu hiện vốn đã rất nhỏ chính là số vốn đầu tư hạn chế vào ngành công nghiệp ô tô Việt Nam. Điều này làm hạn chế rất nhiều tác động của việc giảm thuế quan. FTA sẽ có tác động nhỏ đến FDI cho ngành công nghiệp ô tô. Thực tế dường như các nhà sản xuất ô tô châu Âu ít quan tâm tới Việt Nam như một công xưởng sản xuất của khu vực ASEAN.

Nhìn vào biểu thuế quan, mức độ bảo hộ cao đối với các nhà sản xuất Việt Nam cùng với việc song song cắt giảm thuế quan tại các nước thành viên ASEAN khác và các nước  ký kết FTA với khối ASEAN, giá xuất khẩu ô tô từ Việt Nam sang khu vực châu Á trở nên rất rẻ. Hơn nữa, nguồn lao động giá rẻ ở Việt Nam sẽ là một yếu tố quan trọng khác. Trên thực tế, ưu đãi thuế quan và lao động giá rẻ không đủ để thúc đẩy đầu tư vào ngành sản xuất ô tô. Những điểm yếu nói trên (cơ sở hạ tầng yếu kém, thiếu ngành phụ trợ, công nghệ thấp) ngăn cản các nhà đầu tư nước ngoài đặt cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Về khía cạnh này, việc cắt giảm thuế quan đối với máy móc và phụ tùng có thể thúc đẩy dòng đầu tư châu Âu vào Việt Nam, nhưng chỉ riêng yếu tố này lại là chưa đủ.

Ngành điện tử

Trong giai đoạn 2004 – 2009, kim ngạch nhập khẩu hàng năm đối với hàng điện tử tăng trung bình 33,6%. Kim ngạch nhập khẩu đạt 2,6 tỷ USD năm 2005, sau 5 năm năm 2008 đã tăng gấp 3 lần lên 7,6 tỷ. Ngược lại, năm 2009 Việt Nam thu lại 2,6 tỷ nhờ xuất khẩu máy tính và linh kiện máy tính. Các điểm đến xuất khẩu chính năm 2009 là: Các nước thuộc liên minh châu Âu (47%), Ả rập (14%), Brazil (8%), Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (7%), Canada (5%), Đài Loan (4%) và Hàn Quốc (2%).

Đối với ngành điện tử, một phân tích kinh doanh cho kết luận rằng giảm thuế quan thực sự có tác động đến khối lượng và giá các sản phẩm và linh kiện điện tử nhập khẩu từ Châu Âu. Thực tế, giảm thuế quan ít nhất cũng sẽ bù trừ chi phí vận chuyển từ Châu Âu và mang lại lợi thế kinh doanh lớn cho các nhà xuất khẩu Châu Âu so với các đối thủ cạnh tranh châu Á đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc vốn đang có lợi thế từ khoảng cách địa lý gần và thuế nhập khẩu giảm.

Ngành máy móc

Qua nhiều năm, Việt Nam đã không ngừng tăng nhu cầu về máy móc chất lương cao và vì vậy phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Năm 2008, Việt Nam nhập khẩu 11,1 tỷ USD máy móc. Về lĩnh vực này, EU chiếm khoảng 14% thị phần với 1,5 tỷ xuất khẩu sang Việt Nam.

Đối với lĩnh vưc máy móc, cắt giảm mức thuế quan vốn đã thấp của Việt Nam đối với nhập khẩu máy móc sẽ không làm gia tăng nhập khẩu đáng kể. Ngoài ra, Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc gia tăng FDI từ các nhà sản xuất châu Âu, những người có thể quyết định chọn Việt Nam làm nơi sản xuất.

Trên thực tế, phát triển các ngành sản xuất nội địa cùng với tăng trưởng kinh tế chung của Việt Nam có thể tạo hiệu ứng lan tỏa đối với tất cả các ngành công nghiệp phụ trợ khác vốn hiện đang thiếu. Về vấn đề này, các sản phẩm chất lượng cao của châu Âu có thể có một thị trường quan trọng tại Việt Nam và thị trường tiềm năng tại các nước láng giềng như Lào hay Campuchia.

Ngành Dịch vụ Ngân hàng

Hiện nay, ngành ngân hàng Việt Nam có 5 ngân hàng quốc doanh đã được cổ phần hóa (Vietcombank, VietInBank, BIDV, Agribank, and Mekong Housing Bank), 40 cổ phần (11 với nhà đầu tư nước ngoài), 6 ngân hàng 100% vốn nước ngoài (HSBC, Standard Chartered, ANZ, Shinhan Vietnam Bank Ltd and Hong Leong Bank Vietnam Ltd), 45 chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 55 văn phòng đại diện ngân hàng nước ngoài và 5 ngân hàng liên doanh.

Ngành ngân hàng sẽ là một trong những mục tiêu chính trong bối cảnh mở cửa  mạnh mẽ các ngành dịch vụ theo yêu cầu của FTA. Về vấn đề này, không có cơ sở đặc biệt nào để dự đoán sự gia tăng mạnh xuất khẩu và FDI từ Châu Âu trong lĩnh vực ngân hàng. Lý do chính là bản thân Việt Nam không là thị trường hấp dẫn đối với các ngân hàng Châu Âu vốn cũng chưa lớn mạnh trong khu vực. Mặt khác, tự do hóa ngày càng tăng trong lĩnh vực cung cấp các dịch vụ ngân hàng qua biên giới (MODE 1), mặc dù không có bất kỳ tác động lớn nào, có thể cho phép cá nhân và tổ chức Việt Nam tiếp cận thị trường ngân  hàng châu Âu mà không cần thành lập bất kỳ hiện diện thương mại nào của các ngân hàng châu Âu tại Việt Nam.  

Trong bối cảnh tự do hóa ưu đãi trong FTA với EU, Việt Nam có thể buộc phải tuân theo một số tiêu chuẩn ổn định tài chính quốc tế. Việc nâng cấp khung pháp lý Việt Nam theo yêu cầu của EU sẽ là một trong những tác động quan trọng nhất từ FTA, như đã từng thực hiện theo BTA với Mỹ, cánh cửa cho Việt Nam gia nhập WTO. Một trong những biểu hiện tiêu cực có thể có của tự do hóa sâu hơn bắt nguồn từ việc mở cửa hoàn toàn tài khoản vốn mà không đặt ra có bất kỳ quy định pháp lý  thận trọng cần thiết cũng như lưới an toàn tài chính trong ngăn chăn khủng hoảng hệ thống. Trong bối cảnh FTA, sẽ rất khôn ngoan nếu kết hợp việc tăng cường huy động vốn với nâng cấp lưới an toàn tài chính và tiền tệ cho các cơ quan quản lý của Việt Nam.


Ủy ban Tư vấn về Chính sách Thương mại Quốc tế - VCCI

Các bài khác